Mordred i Mordor: paralela ostatniej bitwy w legendach arturiańskich i u Tolkiena
You must be logged in to view this content.
Melkor i Lucyfer: archetyp upadłego anioła w Ainulindalë i Raju utraconym
You must be logged in to view this content.
Morgoth jako archetyp upadłego anioła: między Miltonem a mitologią nordycką
You must be logged in to view this content.
Ungoliant – tkaczka mroku i uosobienie niebytu: między mitologią Wschodu a teologią Tolkiena
You must be logged in to view this content.
Valaraukar – ogniste demony Tolkiena: źródła mitologiczne, filologiczne i literackie
You must be logged in to view this content.
Orkowie jako demoniczni słudzy Morgotha: geneza, natura i teologiczne paralele
You must be logged in to view this content.
Trolle Tolkiena i ich nordyckie oraz baśniowe archetypy
You must be logged in to view this content.
Glaurung i Fáfnir: nordyckie źródła tolkienowskiego Ojca Smoków
You must be logged in to view this content.
Draugluin i Thuringwethil: tradycje likantropii i wampiryzmu w legendarium Tolkiena
You must be logged in to view this content.
Orfeusz i Lúthien: klasyczne i nordyckie inspiracje Poszukiwania Silmarilu
You must be logged in to view this content.
Od baśni do grozy: portret trolli w twórczości Tolkiena
You must be logged in to view this content.
Easterlingowie i Wędrówki Ludów: zdrada Ulfanga w świetle historii i mitologii
You must be logged in to view this content.
Ragnarök i Wojna Gniewu: nordyckie i apokaliptyczne archetypy w mitologii Tolkiena
You must be logged in to view this content.
Od Gimliego do Mordoru: nordyckie archetypy Ragnaröku w mitologii Tolkiena
You must be logged in to view this content.
Od Mairona do Władcy Darów: pierścienie władzy w mitologii i legendarium Tolkiena
You must be logged in to view this content.
Dziewięciu Nazgûli: widmowe wcielenia władzy i grozy w legendarium Tolkiena
You must be logged in to view this content.
Númenor i Atlantyda: mit upadku cywilizacji w wizji J. R. R. Tolkiena
You must be logged in to view this content.
Upadek Ar-Pharazôna i króla Salomona: Tolkien wobec biblijnej i mitologicznej tradycji o pierścieniach i zgubnej pysze
You must be logged in to view this content.
Ostatnie Przymierze i Upadek Artura: Tolkien wobec tradycji arturiańskiej
You must be logged in to view this content.
Ostatnie bitwy: Malory, Tolkien i symboliczny kres epok
You must be logged in to view this content.
Nekromanta z Dol Guldur: Tolkien, demonologia i potępienie nekromancji w tradycji judeochrześcijańskiej
You must be logged in to view this content.
Zaklęte pierścienie i walka o duszę: średniowieczne świadectwo a symbolika Pierścienia Jedynego
You must be logged in to view this content.
Oko Saurona i archetyp Złego Oka: między mitologią a teologią
You must be logged in to view this content.
Easterlingowie i Germanie: Tolkienowskie echa upadku Cesarstwa Rzymskiego
You must be logged in to view this content.
Finarfin
Finarfin – elficki król Eldamaru, trzeci syn Finwëgo, Najwyższego Króla Noldorów, i jego drugiej małżonki, Indis z rodu Vanyarów. Był przyrodnim bratem Fëanora oraz młodszym bratem Fingolfina. Finarfin poślubił księżniczkę Teleri, Eärwen z Alqualondë, z którą miał pięcioro dzieci: Finroda Felagunda, Orodretha, Angroda, Aegnora oraz Galadrielę. Po kradzieży Silmarili i…
Snowmane
Snowmane (pol. Śnieżnogrzywa) – koń z rodu Mearas, wierzchowiec króla Théodena z Rohanu podczas Wojny o Pierścień. Był uważany za najwspanialszego konia króla i wiernie towarzyszył mu w bitwach. W 3019 roku Trzeciej Ery niósł Théodena podczas bitwy pod Rogatym Grodem, a następnie na Polach Pelennoru. Tam obaj polegli –…
Snaga
Snaga – termin w Czarnej Mowie oznaczający „niewolnika”. Był używany pogardliwie wśród orków jako określenie słabszych lub niższych rangą osobników. Nazwa ta podkreślała zarówno społeczną hierarchię wśród orków, jak i ich rolę jako sług ciemnych potęg. Imię Snaga nosił także jeden z orków pełniących straż w twierdzy Cirith Ungol podczas…
Shagrat
Shagrat – uruk-hai z Cirith Ungol, kapitan straży Wieży Pajęczej Przełęczy w Mordorze podczas Wojny o Pierścień. W roku 3019 Trzeciej Ery Shagrat dowodził oddziałem orków strzegących przełęczy Cirith Ungol. Wraz ze swoim garnizonem starł się z drużyną orków z Minas Morgul, dowodzoną przez Gorbagga. Spór między oddziałami dotyczył m.in.…
Shelob
Shelob – Wielki Pająk z Cirith Ungol w Mordorze. Była największą i najpotężniejszą spośród potomstwa Ungolianty, które przetrwało zniszczenie Beleriandu. W Drugiej i Trzeciej Erze Shelob oraz jej liczne potomstwo zamieszkiwały okolice Gór Cienia i Mrocznej Puszczy. Podczas gdy młodsze pająki zajęły rozległe części Mrocznej Puszczy, Shelob pozostała w swojej…
Seregon
Seregon – roślina rosnąca na szczycie wzgórza Amon Rûdh w Beleriandzie. Była to odporna roślina o ciemnoczerwonych kwiatach, których barwa sprawiała, że nazwa wzgórza („Łyse Wzgórze”) przybierała wygląd zalanego krwią kamienia. W języku sindarińskim seregon oznacza „kamień krwi”. Szczyt Amon Rûdh, porośnięty Seregonem, stał się miejscem wydarzeń związanych z Túrinem…
Shadowfax
Shadowfax (pol. Cienistogrzywy) – najszlachetniejszy z Mearasów, rumaków Rohanu, żyjących w Trzeciej Erze. Mearasy były niezwykle silne, szybkie i długowieczne, a jeździć na nich mogli tylko władcy Rohirrimów lub osoby o wyjątkowej randze. Shadowfax, wyróżniający się srebrzystoszarą sierścią, uchodził za najpotężniejszego spośród Mearasów w czasie Wojny o Pierścień. Jako jedyny…
Thorin I
Thorin I – krasnoludzki król z rodu Durina, syn Thráina I. Urodził się w 2035 roku Trzeciej Ery w Królestwie pod Górą. W 2190 roku objął tron jako drugi król spod Góry. Około 2220 roku poprowadził swój lud do Gór Szarych, gdzie założył nowe, potężne królestwo krasnoludów, które przez pewien…
Théoden
Théoden – siedemnasty król Rohanu, syn Thengla i Morweny ze Śródziemia. Urodził się w 2948 roku Trzeciej Ery, a na tron wstąpił w roku 2980. Początkowo panował sprawiedliwie i mądrze, lecz w późniejszych latach jego wola została osłabiona przez wpływy doradcy Grímy, zwanego Smoczym Językiem, który potajemnie służył Sarumanowi. W…
Simbelmynë
Simbelmynë – biały kwiat rosnący w Rohanem, szczególnie na kurhanach królów spoczywających przed Edoras, wzdłuż drogi do Złotej Sali Meduseld. W języku Rohirrimów jego nazwa oznacza „wieczny umysł” lub „niezapomniany”. W quenyi kwiat znany był jako Uilos, co znaczy „wiecznie biały”. Simbelmynë kwitły przez cały rok, przypominając o dawnych władcach…
Tom Bombadil
Tom Bombadil – postać z legendarium J.R.R. Tolkiena, zamieszkująca Stary Las w Eriadorze. Hobbici nazywali go Panem Starego Lasu, a elfy znały go jako Iarwain Ben-adar („najstarszy, bez ojca”). Krasnoludy określały go mianem Forn, a ludzie Orald. Jego natura pozostaje nie do końca wyjaśniona. Według niektórych interpretacji był duchem przyrody…
Tol Sirion
Tol Sirion – wyspa na północnym krańcu rzeki Sirion w Beleriandzie, w Pierwszej Erze. Kontrolowała Przełęcz Sirionu, stanowiąc kluczowy punkt obronny przeciwko Morgothowi. Noldorski książę Finrod Felagund wzniósł na niej fortecę Minas Tirith, mającą strzec przełęczy przed najazdami z północy. Warownia pozostawała bezpieczna do roku 457 Pierwszej Ery, kiedy to…
Taniquetil
Taniquetil – najwyższy szczyt Ardy, położony we wschodniej części Gór Pelóri w Amanie. Nazwa w quenyi oznacza „wysoki biały szczyt”. Na jego wierzchołku wznosił się Ilmarin – pałac Manwëgo i Vardy, najwyższych spośród Valarów. Z tronu na szczycie Manwë mógł spoglądać na całą Ardę. Zbocza góry zamieszkiwali Vanyarowie, którzy nazywali…
Stoors
Stoors – jeden z trzech szczepów hobbitów, obok Harfootów i Fallohidów. Stoorowie wyróżniali się zamiłowaniem do rzek i terenów nadrzecznych, gdzie rozwijali sztukę żeglowania, pływania i łowienia ryb. Byli nieco ciężsi i szersi w budowie ciała niż inne szczepy, a jako jedyni hobbici zapuszczali brody. Uchodziło to za cechę nietypową,…
Treebeard
Treebeard (pol. Drzewiec, sind. Fangorn) – najstarszy z żyjących Entów, strażnik Lasu Fangorn w Trzeciej Erze. Był pasterzem drzew (Onodrim), mającym postać czternastostopowego giganta, przypominającego zarazem drzewo i człowieka. Drzewiec nie brał czynnego udziału w sprawach innych ras, aż do czasów Wojny o Pierścień. Spotkanie z hobbitami Meriadokiem Brandybuckiem i…
Thráin I
Thráin I – król krasnoludów z rodu Durina, syn króla Náina I, urodzony w 1934 roku Trzeciej Ery w Morii. Po śmierci ojca, zabitego w 1981 roku przez Balroga zwanego Durinową Zgubą, Thráin został królem na wygnaniu. W 1999 roku założył Królestwo pod Górą w Ereborze, gdzie odnalazł Arcyklejnot, zwany…
Thuringwethil
Thuringwethil – w legendarium J.R.R. Tolkiena złowroga Maia, służebnica Morgotha i posłanka Saurona. Jej imię w sindarinie oznacza „Kobietę Cienia”. W Pierwszej Erze przybrała postać olbrzymiego upiornego nietoperza z żelaznymi pazurami i skrzydłami. Latała pomiędzy Tol-in-Gaurhoth (Wyspą Wilkołaków) a Angbandem, przekazując wieści swojemu panu. Po upadku Saurona na wyspie jej…
Tilion
Tilion – w legendarium J.R.R. Tolkiena Maia, przewodnik Księżyca. Należał niegdyś do orszaku Oromëgo i zwany był Tilionem od Srebrnego Łuku. Po zniszczeniu Dwóch Drzew Valinoru, ostatni kwiat Telperiona został umieszczony w srebrnym naczyniu, które miało stać się Księżycem. Tilion został wybrany, aby prowadzić to światło przez niebiosa. Od pierwszego…
Undying Lands
Undying Lands (Nieśmiertelne Krainy) – nazwa używana w odniesieniu do kontynentu Amanu, leżącego na dalekim zachodzie Ardy. Była to kraina nieśmiertelnych istot – Valarów, Maiarów i Eldarów – stąd jej nazwa. Aman składał się zasadniczo z dwóch części: Valinoru, siedziby Valarów i Maiarów, którego stolicą był Valimar, oraz Eldamaru, zamieszkanego…
Túrin Turambar
Túrin Turambar – człowiek z rodu Edainów, syn Húrina i Morweny, bohater i tragiczna postać Pierwszej Ery. Urodził się w 465 roku Ery Słońca w Dor-lóminie. Po Bitwie Niezliczonych Łez (473) został wysłany na wychowanie do Doriathu, gdzie opiekę nad nim sprawował król Thingol. Wraz ze swoim przyjacielem i mentorem,…
Turtle-fish
Turtle-fish – mityczne stworzenie, znane z legend hobbitów, utożsamiane z potężną rybą-olbrzymem o cechach żółwia. W opowieściach nazywane bywało także Fastitocalon. Według tradycji hobbickiej miała to być istota tak ogromna, że przypominała wyspę. Nie jest możliwe ustalenie, czy legenda ta powstała na podstawie obserwacji realnych zwierząt morskich – np. wielkich…
Úlairi
Úlairi – w języku Czarnej Mowy znani jako Nazgûle, a we Wspólnej Mowie jako Upiory Pierścienia. Byli to Dziewięciu najpotężniejszych sług Saurona, którzy w dawnych czasach byli królami, wodzami i czarnoksiężnikami ludzi. Otrzymali od Saurona dziewięć Pierścieni Władzy, które dawały im ogromną moc, lecz stopniowo całkowicie podporządkowały ich woli Władcy…
Valaraukar
Valaraukar – spaczeni Maiarowie ognia, znani w Śródziemiu jako Balrogowie („demony potęgi”). Początkowo byli duchami ognia, należącymi do sług Valarów, lecz zostali zdeprawowani przez Melkora w zamierzchłych czasach i zwróceni przeciwko Ilúvatarowi. Z olśniewających istot przemienili się w demony spowite mrokiem, budzące strach i grozę. Valaraukarowie posługiwali się biczem ognia,…
Vampires
Vampires – złowrogie duchy lub zmiennokształtne istoty w postaci ogromnych nietoperzy, służące Melkorowi i jego namiestnikom w Pierwszej Erze Słońca. Wyposażone były w żelazne pazury i znane z tego, że pełniły funkcję posłańców między Angbandem a Tol-in-Gaurhoth. Najbardziej znaną z nich była Thuringwethil („Kobieta Cienia”), główna wysłanniczka Saurona. Po jej…
Uruk-hai
Uruk-hai – rasa potężnych orków, wyhodowana w Mordorze w roku 2475 Trzeciej Ery Słońca. Byli wyżsi i silniejsi od zwykłych orków, niemal dorównywali wzrostem ludziom, a przy tym nie obawiali się światła dnia. Wyróżniali się czarną skórą, żółtymi oczami o bystrym spojrzeniu i wielką wytrzymałością w walce. Nosili czarne zbroje…
Trollshaws
Trollshaws – las w Eriadorze, położony na północ od Wielkiego Wschodniego Gościńca i na wschód od elfiego królestwa Rivendell. W początkach Trzeciej Ery stanowił część królestwa Arnoru i znajdowały się tam warownie Dúnedainów. Po wojnach z Czarnoksiężnikiem z Angmaru obszar ten opustoszał i stał się domeną trolli, które napadały na…
Wilwarin
Wilwarin – w quenyi „Motyl”. Nazwa ta odnosiła się zarówno do owada stworzonego podczas Wiosny Ardy w czasach Lamp, jak i do konstelacji gwiezdnej ukształtowanej przez Vardę. Według podań Valarowie stworzyli wówczas liczne piękne istoty niemające głosu, wśród nich motyle, które zachwyciły ich delikatnością i barwą. Varda, zapalając gwiazdy ze…
Winged Beasts
Winged Beasts (Skrzydlate Bestie) – ogromne latające stworzenia, na których w czasie Wojny o Pierścień dosiadali Nazgûle. Opisywano je jako szybkie niczym wiatr, o długich, wężowych szyjach, głowach zakończonych dziobem i potężnych pazurach, ze skrzydłami przypominającymi nietoperze. Ich natura nie była nadprzyrodzona – nie były widmami jak ich panowie, lecz…
Westmansweed
Westmansweed – roślina znana w Śródziemiu jako odmiana zioła fajkowego (nicotiana), odkryta i szczególnie ceniona przez hobbitów z Shire. Zioło to palono w fajkach, a jego powolne spalanie i wdychanie dymu dawało wielką przyjemność. W języku westronu nazywano je Westmansweed, ale najczęściej określano je po prostu mianem zioła fajkowego. Z…
Yavanna
Yavanna – Vala zwana Kementári, „Królową Ziemi”. Była małżonką Aulëgo Kowala i starszą siostrą Vány Wiecznie Młodej. Czuwała nad wzrostem wszelkich istot żywych i nad urodzajem. Wysoka jak cyprys, odziana w zieleń, opiekowała się drzewami, roślinami i plonami całej Ardy. Yavanna zasadziła nasiona wszystkich roślin, stworzyła wielkie lasy i pastwiska…
Yavannamirë
Yavannamirë – jedno z cudownych drzew rosnących na Númenorze, sprowadzonych tam przez Eldarów z Tol Eressëi jako dar Valarów. Były to wiecznie zielone drzewa o wonnym drewnie, korze i liściach. Najbardziej znane i cenione wśród nich nosiło nazwę Yavannamirë, co w quenyi oznacza „Klejnot Yavanny”, nadane na cześć Vali, Kementári,…
Urulóki
Urulóki – ogniste smoki, które pojawiły się w Pierwszej Erze Słońca, wyhodowane przez Morgotha w jamach Angbandu. Ich nazwa w quenyi oznacza „gorące węże”. Charakteryzowały się ogromną siłą fizyczną, kłami i szponami, a nade wszystko niszczycielskim oddechem ognia i siarki. Pierwszym i najpotężniejszym z nich był Glaurung, zwany Ojcem Smoków,…
Utumno
Utumno – pierwsza i największa twierdza Melkora, wzniesiona w północno-wschodniej części Śródziemia w Wieku Lamp. Była otoczona górami i pełniła rolę głównej siedziby Mrocznego Valara. Tam Melkor gromadził zbuntowane duchy i potwory, w tym Balrogi, wilkołaki i wielkie pająki. Po zniszczeniu Lamp Valarów Utumno stało się centrum jego władzy w…
Witches
Witches – w legendarium J.R.R. Tolkiena termin ten występuje marginalnie i bywa mylony z określeniem Czarnoksiężnika z Angmaru (Witch-king of Angmar), wodza Nazgûli. Właściwie nie istniała odrębna rasa „czarownic” w Śródziemiu. Tytuł Witch-king odnosił się do najpotężniejszego z Dziewięciu Upiorów Pierścienia, dawnego króla ludzi, któremu Sauron dał jeden z Pierścieni…
Wizards
Wizards (Czarodzieje, Istari) – pięciu Maiarów wysłanych z Valinoru do Śródziemia w Trzeciej Erze Słońca, aby wspierać Wolne Ludy w walce przeciwko Sauronowi. W Śródziemiu występowali w postaci starców, odzianych w długie szaty, i znani byli ludziom jako Czarodzieje. Elfy nazywały ich Istari. Ich moc była świadomie ograniczona, aby nie…
Saruman
Saruman – jeden z Istari, czarodziejów wysłanych do Śródziemia w roku 1000 Trzeciej Ery. W Valinorze był Maią Aulëgo, znanym jako Curumo; elfy nazywały go Curunírem, czyli „człowiekiem zręcznym”. Jako przywódca Zakonu Czarodziejów nosił miano Sarumana Białego. W początkach swojej działalności wędrował po Śródziemiu, poszukując wiedzy i sprzymierzonych sił w…
Ringwraiths
Ringwraiths (sind. Úlairi, Czarnej Mowie Nazgûl, „Upiory Pierścienia”) – Dziewięciu potężnych sług Saurona, podporządkowanych jego woli przez Dziewięć Pierścieni Władzy przekazanych królom ludzi w Drugiej Erze. Z czasem całkowicie ulegli mocy Jedynego Pierścienia i stali się bezcielesnymi upiorami, widzialnymi zwykle w postaci czarnych jeźdźców. Na ich czele stał Czarnoksiężnik z…
Samwise Gamgee
Samwise Gamgee – hobbit z Shire, syn Hamfasta Gamgee, urodzony w 2980 roku Trzeciej Ery. Był ogrodnikiem w Bag End i wiernym sługą rodziny Bagginsów. Towarzyszył Frodowi Bagginsowi w wyprawie do Rivendell i został członkiem Drużyny Pierścienia. Jako jedyny pozostał u boku Powiernika Pierścienia aż do końca misji. Sam odegrał…
Roheryn
Roheryn – koń Aragorna II, darowany mu przez Arwenę Undómiel w czasie Wojny o Pierścień. Imię w sindarinie oznacza „koń damy”. Był silny i wytrzymały, a mimo kudłatego wyglądu odznaczał się dumą i odwagą. Roheryn towarzyszył Aragornowi w najważniejszych wydarzeniach wojny: od bitwy pod Hornburgiem, przez wyprawę Ścieżkami Umarłych, aż…
Quickbeam
Quickbeam (elf. Bregalad, „szybkie drzewo”) – ent z Lasu Fangorn, najmłodszy spośród jego mieszkańców. Wyróżniał się niecierpliwością i „pośpiesznością” w działaniu, co odróżniało go od większości entów. Był opiekunem jarzębin (rowanów), do których miał szczególne upodobanie, a jego wygląd przypominał te drzewa: miał szarozielone włosy, czerwone usta i donośny głos.…
Rhovanion
Rhovanion – rozległa kraina Śródziemia położona między Górami Mglistymi na zachodzie a Morzem Rhûn na wschodzie, rozciągająca się od Gór Szarych na północy po Gondor i Mordor na południu. Nazwa Rhovanion w sindarinie oznacza „dziką krainę”. W granicach Rhovanionu znajdowały się m.in. Mroczna Puszcza, Erebor, Lothlórien, Fangorn, Brązowe Ziemie oraz…
Pipe-weed
Pipe-weed – roślina znana również jako galenas (w języku elfów) lub nicotiana. Do Śródziemia sprowadzili ją Númenorejczycy, pierwotnie ceniona była jedynie za zapach swoich kwiatów. Hobbici z Bree jako pierwsi zaczęli uprawiać ją specjalnie do palenia w fajkach, nadając jej nazwę pipe-weed od najczęstszego zastosowania. Palenie ziela stało się jednym…
Púkel-Men
Púkel-men – kamienne posągi wzniesione przy wejściu do twierdzy Dunharrow w Górach Białych. Przedstawiały skulone, brzuchate postacie o groteskowych twarzach, przypominające Dziki Lud, zwany Wosami. Ich twórcami byli prawdopodobnie dawni mieszkańcy Białych Gór, utożsamiani z przodkami Dunlendingów. Rohirrimowie, którzy zasiedlili te ziemie w późniejszych wiekach Trzeciej Ery, nadali posągom nazwę…
Oromë
Oromë – Vala zwany Łowcą. Był jednym z Ainurów, którzy zstąpili z Bezczasowych Sal na Ardę podczas Ery Ciemności i Gwiazd. Uwielbiał przemierzać lasy Śródziemia na swoim białym koniu Naharze. Jego imię oznacza „Dmący w Rogi”, a głos jego rogu, Valarómy, napełniał grozą sługi ciemności. Siostrą Oromëgo była Nessa, a…
Periannath
Periannath – sindarińskie określenie hobbitów, oznaczające „Małych Ludzi”. Nazwa ta pojawia się w kronikach Trzeciej Ery, zwłaszcza w odniesieniu do wydarzeń Wojny o Pierścień. Choć hobbici byli najmniejszym i niepozornym ludem Śródziemia, odegrali kluczową rolę w zniszczeniu Jedynego Pierścienia i upadku Saurona. Dzięki temu Periannath zostali uwiecznieni w pieśniach elfów…
Ossë
Ossë – Maia mórz, zwany Władcą Fal, sługa Ulma, Pana Wszystkich Wód. Był małżonkiem Uinen, Pani Ciszy. Władał wodami przybrzeżnymi Śródziemia i znany był z gwałtownego, burzliwego charakteru, budzącego lęk wśród żeglarzy. Modlono się do Uinen, aby łagodziła jego gniew i powstrzymywała wzburzenie fal. Ossë zaprzyjaźnił się z elfami Teleri,…
Onodrim
Onodrim (quen. Enti, sind. Onodrim, pojedynczo Onod) – rasa pradawnych istot Śródziemia, zwanych Entami, strażników lasów. Ich powstanie wiąże się z Eru Ilúvatarem, który na prośbę Yavanny stworzył ich w Erze Gwiazd, aby strzegli drzew przed innymi istotami. Onodrimowie przypominali zarówno drzewa, jak i ludzi; byli ogromni (nawet do czternastu…
Ossiriand
Ossiriand – kraina położona na wschodzie Beleriandu w Pierwszej Erze, zamieszkana przez Zielonych Elfów, zwanych Laiquendi. Nazwa oznacza „krainę siedmiu rzek” i odnosi się do rzeki Gelion oraz jej sześciu dopływów. Ossiriand był gęsto zalesiony i znany z muzyki swoich mieszkańców, dlatego określano go również mianem Lindon – „kraina pieśni”.…
Ost-in-Edhil
Ost-in-Edhil – stolica elfiego królestwa Eregionu w Drugiej Erze, założona ok. roku 750 przez Noldorów, którzy opuścili Lindon i osiedlili się w Eriadorze, w pobliżu zachodnich wrót Khazad-dûm. Miasto, którego nazwa oznacza „Miasto Elfów”, było siedzibą Gwaith-i-Mírdain, bractwa noldorskich kowali. W roku 1500 w Ost-in-Edhil powstały Pierścienie Władzy, wykute przez…
Noegyth Nibin
Noegyth Nibin – pomniejsza rasa krasnoludów w Śródziemiu, nazywana przez Sindarów „Małymi Krasnoludami”. Byli mniejsi wzrostem od pozostałych krasnoludów, z którymi jednak byli spokrewnieni. Ich liczba była niewielka już w Pierwszej Erze, a wiedza o nich zachowała się głównie w legendach. Najbardziej znanym przedstawicielem tej rasy był Mîm, który wraz…
Nogrod
Nogrod – jedno z dwóch wielkich królestw krasnoludów w Górach Błękitnych (obok Belegostu), zwane „Miejscem Krasnoludów”. Powstało w Wieku Gwiazd i odznaczało się znakomitym rzemiosłem oraz handlem z elfami Beleriandu. Krasnoludy z Nogrodu słynęły zwłaszcza z kunsztu kowalskiego i udziału w walkach przeciwko orkom i smokom w Pierwszej Erze. Najwybitniejszym…
Oiolairë
Oiolairë – święte drzewo Númenoru, którego gałąź stanowiła tradycyjną ofiarę błagalną w czasie wypraw morskich. Númenorejczycy, przed rozpoczęciem rejsu, przywiązywali do dziobu statku gałąź Oiolairë, zwaną „Zieloną Gałęzią Powrotu”, aby zapewnić sobie pomyślność żeglugi i szczęśliwy powrót. Zwyczaj ten miał charakter rytualny i był związany z kultem Ossëgo, Władcy Fal,…
Olog-hai
Olog-hai – w legendarium J.R.R. Tolkiena rasa trolli stworzona przez Saurona w Trzeciej Erze. Wyhodowani na podstawie pradawnych trolli, które według podań pojawiły się w Angbandzie za czasów Melkora, różnili się od swych przodków większą inteligencją i odpornością na światło słoneczne, które nie było dla nich zabójcze. Olog-hai byli ogromnymi,…
Nienna
Nienna – Vala zwana „Płaczącą” lub „Płaczką”. Imię jej oznacza żałobę i współczucie. Była siostrą Mandosa (Námo) i Lóriena (Irmo). Mieszkała samotnie na zachodnich krańcach Valinoru, gdzie jej rezydencje wychodziły ku Morzu Zewnętrznemu i Murom Nocy. Jej domeną była żałoba, lecz nie w rozpaczy – łzy Nienny przynosiły oczyszczenie, nadzieję…
Meduseld
Meduseld – Złota Sala królów Rohanu. Była to wielka sala biesiadna, wzniesiona w 2569 roku Trzeciej Ery przez Brega, drugiego króla Rohirrimów. Meduseld znajdowała się na szczycie wzgórza Edoras, stolicy Rohanu. Jej dach pokryty był złotymi gontami, a wewnątrz znajdował się tron króla, rzeźbione ściany ozdobione gobelinami oraz wysokie, złocone…
Mîm
Mîm – ostatni z Noegyth Nibin („Pomniejszych Krasnoludów”), zamieszkujących jaskinie pod wzgórzem Amon Rûdh w Beleriandzie w Pierwszej Erze. W drugiej połowie V wieku wraz z synami, Ibunem i Khîmem, stanowił całą pozostałą populację tego ginącego ludu. W roku 486 Ery Pierwszej został pojmany przez bandę Túrina Turambara i w…
Lórien
Lórien – w Śródziemiu nazwą tą często określano królestwo elfów w Złotym Lesie, którego właściwa nazwa brzmiała Lothlórien. Natomiast prawdziwe Lórien znajdowało się w Amanie, w południowej części Valinoru. Był to rozległy ogród o niezwykłym pięknie i spokoju, należący do Vala Irma, zwanego powszechnie Lórienem, Panem Snów. Do jego ogrodów…
Mandos
Mandos – imię nadane Námowi, jednemu z Valarów, Sędziemu Umarłych, znanemu także jako Mistrz Zagłady. Jego siedzibą są Sale Mandosa na zachodnim brzegu Amanu, naprzeciwko Morza Okrążającego i Murów Nocy. Zgodnie z tradycją Eldarów, do Sal Mandosa trafiają duchy poległych elfów, gdzie pozostają w Sali Oczekiwania aż do końca świata…
Manwë
Manwë – Vala, król Ardy, zwany również Manwë Súlimo, Władca Powietrza. Jest najwyższym z Valarów i wraz ze swoją małżonką Vardą, Panią Gwiazd, włada światem ze swej siedziby Ilmarin na szczycie Taniquetilu, najwyższej góry Ardy. Imię Manwë oznacza „Dobry”. Jego żywiołem jest czyste powietrze, wiatr, chmury i burze; z tego…
Legolas
Legolas – książę elfów z Leśnego Królestwa w Północnej Mrocznej Puszczy, syn króla Thranduila z rodu Sindarów. Jego imię w języku sindarińskim oznacza „zielony liść”. W 3019 roku Trzeciej Ery został wysłany do Rivendell jako posłaniec Thranduila i wszedł w skład Drużyny Pierścienia. Wyprawa ujawniła jego wielkie zdolności: sokole oko,…
Kíli
Kíli – krasnolud z rodu Durina, członek Kompanii Thorina Dębowej Tarczy. Urodzony w 2864 roku Trzeciej Ery, był synem Dís, siostry Thorina, oraz młodszym bratem Fíliego. W 2941 roku wraz z wujem i towarzyszami wyruszył na wyprawę do Ereboru, która doprowadziła do śmierci smoka Smauga i odrodzenia Królestwa pod Górą.…
Khamûl
Khamûl – jeden z Nazgûli, zwanych również Upiorami Pierścienia. Był królem Easterlingów, który w Drugiej Erze otrzymał od Saurona jeden z Dziewięciu Pierścieni Śmiertelnych Ludzi. Znany był także jako Czarny Easterling oraz Cień Wschodu. W hierarchii Nazgûli zajmował drugie miejsce po Królu-Czarnoksiężniku z Angmaru. Walczył u boku Saurona aż do…
Landroval
Landroval – Wielki Orzeł z Gór Mglistych, brat Gwaihira Władcy Wiatrów. Obaj byli największymi spośród Orłów Trzeciej Ery i odgrywali znaczącą rolę w dziejach Wojny o Pierścień. Landroval uczestniczył wraz z Gwaihirem w wielu wydarzeniach, m.in. w Bitwie Pięciu Armii pod Erebor oraz w bitwie przed Czarną Bramą Mordoru. Po…
Hornburg
Hornburg – twierdza Rohanu, wzniesiona przez Gondorczyków w pierwszym tysiącleciu Trzeciej Ery na Skale Rogu w Helmowym Jarze, w Górach Białych. Stanowiła centralny element systemu obronnego doliny, który obejmował także Głębinowy Mur oraz jaskinię Aglarond, zwaną „Lśniącymi Jaskiniami”. W 2758 roku król Helm Młotoręki wraz ze swoim ludem bronił Hornburga…
Huan
Huan – wilczarz Valarów, pies Oromëgo, Pana Łowów. Został podarowany księciu Noldorów, Celegormowi, któremu towarzyszył w Beleriandzie. W wyniku wydarzeń związanych z miłością Lúthien i Berena, Huan wziął udział w Wyprawie po Silmaril. Zabił kolejno wielu wilkołaków z Tol-in-Gaurhoth, w tym ich przywódcę Draugluina, a następnie pokonał Saurona walczącego w…
Imrahil
Imrahil – książę z rodu Númenorejczyków z Dol Amroth, jednej z najpotężniejszych i najstarszych linii szlacheckich Gondoru. W jego żyłach płynęła krew Dúnedainów oraz Elfów – tradycja głosiła, że jego przodkowie pochodzili od elfki Mithrellas, towarzyszki Nimrodel. Podczas Wojny o Pierścień Imrahil wyróżnił się jako znakomity dowódca i rycerz. Walczył…
Hobbiton
Hobbiton – jedna z najważniejszych wiosek Shire, położona w dystrykcie Westfarthing, nad strumieniem zwanym Wodą. Osada rozwinęła się wokół młyna, mostu i wzgórza Hobbiton Hill, w którego zboczach znajdowały się hobbickie nory. Najbardziej znaną częścią Hobbitonu była Bagshot Row oraz Bag End, siedziba rodu Bagginsów. Dom ten zasłynął jako miejsce…
Hobgoblins
Hobgoblins – określenie stosowane w Hobbicie na oznaczenie większych i silniejszych odmian orków. W legendarium Tolkiena nazwa ta nie funkcjonuje jako odrębne miano własne rasy, lecz jako potoczne określenie odnoszące się do uruków (Uruk-hai) lub innych potężniejszych plemion orków. Opisywano ich jako przewyższających zwykłe gobliny siłą, wytrzymałością i okrucieństwem, a…
Harad
Harad – rozległe południowe krainy Śródziemia, leżące za granicami Gondoru i Mordoru. W języku elfów nazwa ta oznacza „południe”; używano również określeń Słoneczne Krainy, Haradwaith oraz w tradycji ludzi Zachodu – Sutherland. Harad obejmował wielkie pustynie i gęste lasy, ciągnące się daleko w niezbadane południe kontynentu. Zamieszkiwali go Haradrimowie, zwani…
Gothmog
Gothmog – Władca Balrogów z Angbandu, najpotężniejszy z poruczników Morgotha. Był duchem ognia z rodu Majarów, który zbuntował się wraz z Morgothem przeciwko Valarom. W Pierwszej Erze Słońca dowodził wojskami swego pana w wielu bitwach przeciwko Eldarom i Edainom. Zabił Najwyższego Króla Noldorów, Fëanora, przed bramami Angbandu, a w 473…
Gorbag
Gorbag – uruk-hai z Minas Morgul, żyjący w czasach Wojny o Pierścień. Był kapitanem kompanii orków wysłanych z twierdzy Czarodziejskiego Króla. Wraz ze swoją drużyną przybył do Wieży Cirith Ungol, gdzie spotkał się z oddziałem orków dowodzonych przez Szagrata. Po pojmaniu Froda Bagginsa doszło do sporu między oboma kapitanami o…
Half-orcs
Half-orcs – mieszańcy ludzi i orków, pojawiający się w Trzeciej Erze Słońca. Powstali w wyniku czarów i eksperymentów Sarumana, który łączył krew Dunlendingów z orkami i Uruk-hai. Byli to rosli, silni wojownicy o ostrych rysach twarzy i bystrych oczach, wykorzystywani przez Sarumana jako elitarni słudzy i strażnicy. Półorkowie odegrali szczególną…
Grishnákh
Grishnákh – ork z Mordoru, sługa Saurona w Trzeciej Erze Słońca. Podczas Wojny o Pierścień dowodził oddziałem orków, który uczestniczył w zasadzce na Drużynę Pierścienia nad rzeką Anduiną, w wyniku której zginął Boromir z Gondoru. Grishnákh i jego horda uprowadzili hobbitów Meriadoca Brandybucka i Peregrina Tooka, podejrzewając, że mogą oni…
Grey Mountains
Grey Mountains (Ered Mithrin) – pasmo górskie w północnym Śródziemiu, rozciągające się ze wschodu na zachód, na północ od Mrocznej Puszczy. Stanowiło naturalną granicę północną Rhovanionu i było miejscem, gdzie znajdowały się najbardziej wysunięte na północ źródła Anduiny, Wielkiej Rzeki. Od około roku 2000 Trzeciej Ery Góry Szare stały się…
Gimli
Gimli – krasnolud z Ereboru, syn Glóina z Thorinowej Kompanii. Urodził się w 2879 roku Trzeciej Ery w Górach Błękitnych, a od 2941 roku mieszkał w Ereborze po śmierci smoka Smauga. W 3018 roku udał się wraz z ojcem do Rivendell, gdzie został wybrany na członka Drużyny Pierścienia. Gimli wsławił…
Goblins
Goblins – określenie stosowane głównie w Hobbicie na opisanie rasy znanej szerzej jako Orkowie. Były to istoty mroczne, okrutne i nienawidzące światła, zamieszkujące głównie góry i podziemia Śródziemia. Cechowały się nienaturalną siłą, zwinnością i zamiłowaniem do przemocy, a ich czerwone oczy i czarna krew potęgowały wrażenie złowrogości. Goblins żyli przede…
Goldberry
Goldberry (Złota Jagoda) – postać ze Starego Lasu, określana jako Córka Rzeki Withywindle i żona Toma Bombadila. Jej natura nie została wprost wyjaśniona przez Tolkiena; bywała utożsamiana z duchem wody lub uosobieniem sił przyrody. Goldberry mieszkała wraz z Bombadilem w domu nad rzeką. Opisywano ją jako istotę o złocistych włosach,…
Glóin
Glóin – krasnolud z rodu Durina, syn Gróina, urodzony w 2783 roku Trzeciej Ery. W młodości uczestniczył w bitwie pod Azanulbizar (2799), w czasie wojen krasnoludów z orkami. Był wiernym towarzyszem króla Thraina II i jego syna Thorina Dębowej Tarczy. W 2941 roku Trzeciej Ery Glóin dołączył do wyprawy Thorina…
Finwë
Finwë – elficki władca, pierwszy Najwyższy Król Noldorów. Wybrany przez Valarów, aby poprowadzić swój lud w Wielkiej Podróży ze Śródziemia do Nieśmiertelnych Krain. Osiedlił się w Eldamarze i rządził z miasta Tirion jako najwyższy król Noldorów. Finwë dwukrotnie zawierał małżeństwo. Jego pierwszą żoną była Míriel Serindë, która urodziła mu Fëanora,…
Formenos
Formenos – twierdza Noldorów w Valinorze, wzniesiona na północy Nieśmiertelnych Krain przez księcia Fëanora po jego wygnaniu z Tirionu. Nazwa w quenyi oznacza „północną cytadelę”. Formenos stanowiło siedzibę rodu Fëanora oraz skarbiec, w którym przechowywano m.in. Silmarile, najsłynniejsze dzieło Fëanora. Po zniszczeniu Drzew Valarów do twierdzy przybył Morgoth, który zamordował…
Galenas
Galenas – szerokolistna roślina, ceniona przede wszystkim za aromatyczne kwiaty. Naturalnie rosła w Númenorze, skąd przed Upadkiem marynarze przenieśli ją do Śródziemia. Szczególnie obficie występowała później w rejonach zamieszkanych przez potomków Númenorejczyków. To jednak hobbici, we własnej ojczyźnie, odkryli szczególne właściwości Galenas. Suszyli jej liście, kroili na drobno i palili…
Forodwaith
Forodwaith – nazwa odnosząca się zarówno do surowej, północnej krainy Śródziemia, jak i do ludu, który ją zamieszkiwał. Po upadku Angbandu, twierdzy Morgotha, region Forodwaith został dotknięty przenikliwym mrozem i przez wiele wieków pozostawał jednym z najbardziej niegościnnych obszarów Ardy. Z tego ludu wywodzili się Lossothowie, znani w Trzeciej Erze…
Falmari
Falmari – odgałęzienie Trzeciego Rodu Elfów, Telerich, które najdłużej przebywało na brzegach Belegaeru, Wielkiego Morza Zachodu. Dzięki naukom Ossëgo i Uinen, sługów Ulma, stali się najznakomitszymi żeglarzami i budowniczymi statków. Z tego względu nazywano ich Falmari, czyli „Morskimi Elfami”. To właśnie oni jako pierwsi poznali sztukę żeglugi i tworzyli wielkie…
Faramir
Faramir – Dúnedain, książę Ithilien i namiestnik Gondoru w czasach Czwartej Ery. Urodzony w 2983 roku Trzeciej Ery, był młodszym synem Denethora II, ostatniego namiestnika Gondoru, i bratem Boromira. Jako dowódca Strażników Ithilien bronił wschodnich granic królestwa przed najazdami Saurona. Podczas Wojny o Pierścień dowodził obroną Osgiliath, a następnie poprowadził…
Finduilas
Finduilas – imię dwóch bohaterek w legendarium Tolkiena: księżniczki elfów z Pierwszej Ery oraz księżniczki Dúnedainów z Dol Amroth w Trzeciej Erze. Finduilas z Dol Amroth urodziła się w 2950 roku Trzeciej Ery jako córka księcia Adrahila. Była żoną Denethora II, namiestnika Gondoru, i matką Boromira oraz Faramira. Choć uchodziła…
Fingolfin
Fingolfin – elficki król Noldorów, drugi syn Finwëgo, Najwyższego Króla Noldorów w Eldamarze, brat Fëanora i Finarfina. Jego dziećmi byli Fingon, Turgon i Aredhel. Choć początkowo niechętny, dołączył do Noldorów w pogoni za Morgothem. Kiedy Fëanor zawładnął statkami Teleri po rzezi w Alqualondë, Fingolfin poprowadził swój lud przez lodowe pustkowia…
Fingon
Fingon – elficki książę Noldorów, syn Fingolfina, urodzony w Eldamarze. Przybył do Śródziemia wraz z Noldorami w pogoni za Morgothem. W Beleriandzie władał krainą Dor-lómin i wsławił się w Wojnie o Klejnoty wieloma czynami męstwa. Największą sławę zdobył, gdy przy pomocy orła Thorondora uwolnił Maedhrosa, syna Fëanora, z łańcuchów na…
Fastitocalon
Fastitocalon – mityczne stworzenie w tradycji hobbitów, przedstawiane jako olbrzymia ryba lub żółw, którego grzbiet miał przypominać wyspę. Według opowieści, żeglarze często brali go za ląd i osiedlali się na jego powierzchni. Gdy jednak rozpalali ognie, bestia zanurzała się gwałtownie w głębinach, grzebiąc ludzi w wodach morza. Hobbici nadali temu…
Fëanor
Fëanor – książę Noldorów z Eldamaru, twórca Silmarili. Urodzony jako Curufinwë, był synem noldorskiego króla Finwëgo i królowej Míriel. Później otrzymał imię Fëanor, co w języku quenya oznacza „Duch Ognia”. W Eldamarze poślubił Nerdanel, z którą miał siedmiu synów. Był największym z noldorskich rzemieślników: stworzył pierwsze elfickie klejnoty, kryształy wypełnione…
Falas
Falas – nadmorskie królestwo Szarych Elfów w zachodnim Beleriandzie, siedziba Falathrimów, kochających morze Telerich, rządzonych przez lorda Círdana Żeglarza. Było to pierwsze miejsce w Śródziemiu, gdzie opanowano sztukę budowy statków. Głównymi portami Falas były Brithombar i Eglarest (nazwa Falas oznacza „wybrzeże”). Podczas Wojny o Klejnoty miasta te długo stawiały opór,…
Felaróf
Felaróf – legendarny koń rasy Mearas, uważany za protoplastę wszystkich koni Rohanu. Urodził się w XXVI wieku Trzeciej Ery i był nazywany przez Éothéodów „Mansbane”, gdyż w trakcie próby oswojenia zabił swego pana, lorda Léoda. Syn Léoda, Eorl Młody, oszczędził życie zwierzęcia, a koń w akcie zadośćuczynienia sam poddał się…
Fíli
Fíli – krasnolud z rodu Durina, członek wyprawy Thorina Dębowej Tarczy do Ereboru w 2941 roku Trzeciej Ery. Urodził się w 2859 roku jako starszy syn Dís, córki Thráina II i siostry Thorina. Był bratem Kíliego. Fíli wychował się na wygnaniu w Ered Luin po upadku Ereboru i dorastał pod…
Eönwë
Eönwë – Maia, herold i chorąży Manwëgo, Najwyższego Króla Valarów. Uważany za najpotężniejszego z Maiarów, słynął ze swej niezrównanej siły w walce. Jego sztandar i trąba były znakami obecności Valarów i ich wojsk. Podczas Wojny Gniewu na końcu Pierwszej Ery Eönwë stanął na czele zastępów Valarów, Maiarów i Eldarów, które…
Éomer
Éomer – książę Rohanu, bratanek króla Théodena, osiemnasty król Rohanu. Urodził się w 2991 roku Trzeciej Ery. Podobnie jak większość Rohirrimów był wysoki, silny i jasnowłosy. Przed wybuchem Wojny o Pierścień pełnił funkcję marszałka Riddermarku. Z powodu sprzeciwu wobec wpływu doradcy króla, Grímy Smoczego Języka, i przyjaźni z Gandalfem, popadł…
Eorl
Eorl Młody – pierwszy król Rohanu, władca w latach 2510–2545 Trzeciej Ery. Był synem Léoda, pana Éothéod, i objął przywództwo swego ludu jeszcze jako młodzieniec, stąd przydomek Młody. Eorl zasłynął ujarzmieniem Felarófa, pierwszego i najwspanialszego z rodu Mearasów, legendarnej rasy koni. W roku 2510 odpowiedział na wezwanie namiestnika Gondoru, Ciriona,…
Éothéod
Éothéod – ludzie z północy, znani z umiejętności jeździeckich i wojennych, żyjący w Trzeciej Erze na wschód od Gór Mglistych. Około roku 1977 T.E. zostali poprowadzeni przez wodza Frumgara do Doliny Anduiny, gdzie osiedlili się między Carrock a ujściem Gladden. Syn Frumgara, Fram, wsławił się zabiciem smoka Scathy Robaka z…
Éowyn
Éowyn – dama Rohanu, znana jako tarczowniczka Marchii. Urodzona w 2995 roku Trzeciej Ery, była siostrzenicą króla Théodena i siostrą Éomera. Opisywano ją jako wysoką, piękną i złotowłosą. Podczas Wojny o Pierścień Éowyn skrycie zakochała się w Aragornie, jednak jej uczucie pozostało nieodwzajemnione. Pragnąc walczyć za swój lud, wbrew zakazom…
Estë
Estë – jedna z Valier, królowych Valarów, żona Irma, zwanego Lórienem, Pana Snów i Wizji. Jej imię w quenyi oznacza „odpoczynek”. Uznawana była za łagodną i miłosierną uzdrowicielkę, obdarzającą istoty Ardy snem i wytchnieniem. Estë mieszkała w ogrodach Lóriena w Valinorze, na wyspie pośrodku jeziora Lórellin. Spoczywała tam w szarych…
Eriador
Eriador – rozległy obszar w północno-zachodnim Śródziemiu, położony między Ered Luin (Górami Błękitnymi) a Hithaeglirem (Górami Mglistymi). Na północy jego granicę stanowiły Forodwaith, a na południu rzeka Gwathló i Enedwaith. W Pierwszej Erze ziemie te zamieszkiwali Ludzie znajdujący się pod wpływem Morgotha. W Drugiej Erze wiele plemion Eriadoru uległo Sauronowi,…
Esgaroth
Esgaroth – miasto Ludzi położone na Długim Jeziorze w północno-wschodniej części Rhovanionu, na południe od Ereboru i u ujścia rzeki Leśnej z Mrocznej Puszczy. Nazywane było także „Miastem na Jeziorze”. Osada została zbudowana na drewnianych pylonach wbitych w dno jeziora i połączona z lądem mostem. Rządzona była przez wybieranego spośród…
Evermind
Evermind (Simbelmynë) – białe kwiaty, które rosły obficie na kurhanach królów Rohanu w Edoras i jego okolicach. W języku Rohirrimów nazywano je Simbelmynë („niezapominające”), natomiast w języku westron Evermind, co znaczy „wieczna pamięć”. Kwiaty te, drobne i gwiaździste, przypominały kryształy śniegu i kwitły przez cały rok, także w czasie zimy.…
Elendil
Elendil – Dúnedain, pierwszy Najwyższy Król Arnoru i Gondoru, zwany także Elendilem Wysokim. Urodził się w Númenorze jako książę Andúnië. Po Upadku Númenoru (3319 rok Drugiej Ery) wraz z synami, Isildurem i Anárionem, ocalał na dziewięciu statkach, które dopłynęły do wybrzeży Śródziemia. Elendil osiadł w północnym królestwie Arnoru, gdzie sprawował…
Elwë Singollo
Elwë Singollo (Thingol) – elficki król Telerich, znany także jako Król Szary Płaszcz. Był jednym z trzech wielkich przywódców elfów, którzy poprowadzili swój lud w Wielką Podróż z Cuiviénen do Nieśmiertelnych Krain. Podczas tej wędrówki Elwë zatrzymał się w lesie Nan Elmoth, gdzie spotkał i pokochał Melianę, Maję z Dworu…
Durin VI
Durin VI – krasnoludzki król Morii (Khazad-dûm) z rodu Durina. Urodził się w 1731 roku Trzeciej Ery i panował w czasach, gdy krasnoludy wydobywały mithril coraz głębiej pod masywem Caradhrasu (Redhornu). W roku 1980 jego górnicy naruszyli dawno zapieczętowane głębiny i obudzili Balroga, zwanego Durin’s Bane – „Zgubą Durina”. W…
Durin VII
Durin VII – krasnoludzki król z rodu Durina, uważany za siódme i ostatnie wcielenie legendarnego Durina Nieśmiertelnego. Jego narodziny i panowanie przypadały na początek Czwartej Ery. Zgodnie z tradycją krasnoludów, miał on poprowadzić swój lud do ponownego zasiedlenia Khazad-dûm, opuszczonego od czasu przebudzenia Balroga w 1980 roku Trzeciej Ery. Durin…
Dwalin
Dwalin – krasnolud z rodu Durina, syn Fundina i młodszy brat Balina. Urodził się w 2772 roku Trzeciej Ery. W młodości towarzyszył królowi Thráinowi II w nieudanej wyprawie do Ereboru, zakończonej schwytaniem i śmiercią króla w lochach Dol Guldur. W roku 2941 Trzeciej Ery Dwalin wyruszył wraz z Thorinem II…
Durin III
Durin III – krasnoludzki król Khazad-dûm z rodu Durina w Drugiej Erze. Panował w XVI wieku tej epoki i zasłynął ze szczególnej przyjaźni z elfickimi kowalami z Eregionu, Gwaith-i-Mírdain. To właśnie jemu Celebrimbor przekazał pierwszy z Siedmiu Pierścieni Krasnoludów, które później stały się przedmiotem pożądania i przekleństwa wielu krasnoludzkich rodów.…
Durin I
Durin I – krasnoludzki król Khazad-dûm, najstarszy i pierwszy z Siedmiu Ojców Krasnoludów, stworzonych przez Aulëgo Kowala w Wiekach Ciemności. Założył i władał Khazad-dûm, największym królestwem krasnoludów w Śródziemiu, położonym w Górach Mglistych. Dożył niezwykle sędziwego wieku, przez co nazywano go Durinem Nieśmiertelnym. Imię to wiązało się także z krasnoludzką…
Durin II
Durin II – krasnoludzki król Khazad-dûm w VIII wieku Drugiej Ery. Za jego panowania krasnoludy znacząco rozszerzyły swoje podziemne królestwo, drążąc jaskinie i tunele przez Góry Mgliste od wschodu do zachodu. W tym okresie powstała również Brama Zachodnia (West-gate), która umożliwiła rozwój handlu z elfickimi kowalami z pobliskiego Eregionu. Współpraca…
Eä
Eä – w mitologii J.R.R. Tolkiena nazwa oznaczająca „Świat, Który Jest”. Została wypowiedziana przez Ilúvatara, Stwórcę, w chwili, gdy poprzez moc Niezniszczalnego Płomienia urzeczywistnił wizję stworzenia objawioną w Muzyce Ainurów. Eä obejmuje całość bytu stworzonego: wszystkie kontynenty i morza, sklepienia niebios, czas i przestrzeń. W jej obrębie znajduje się Arda,…
Dior
Dior Eluchíl – elficki król Doriathu w Beleriandzie, syn Berena i Lúthien, wnuk króla Thingola i królowej Meliany. Dzięki swemu pochodzeniu Dior miał w żyłach krew trzech ras: Edainów, Eldarów i Maiarów. Urodził się ok. 470 roku Pierwszej Ery w Ossiriandzie. Ożenił się z księżniczką sindarską Nimloth, z którą miał…
Draugluin
Draugluin – najpotężniejszy z wilkołaków, określany jako ich „ojciec” i władca, wychowany w Angbandzie przez Morgotha. W czasie Pierwszej Ery zamieszkiwał wraz ze swym szczepem twierdzę Tol-in-Gaurhoth („Wyspę Wilkołaków”), gdzie pod rozkazami Saurona wielokrotnie prowadził ataki przeciwko Eldarom. Podczas wyprawy po Silmaril, Draugluin stoczył pojedynek z Huanem, ogarem Valarów. Pokonany…
Drúedain
Drúedain (Drúath) – prymitywny lud ludzi zamieszkujący lasy Śródziemia. W języku sindarińskim ich nazwa brzmiała Drúedain lub Drúath, natomiast Haladinowie nazywali ich Drûgami, Rohirrimowie – Róginami, a orkowie określali ich mianem Oghor-hai. W Trzeciej Erze byli znani również jako Wosowie (Woses). Byli niskiego wzrostu, krępi i niezwykle wytrzymali, o osobliwym…
Dumbledors
Dumbledors – fantastyczna rasa skrzydlatych owadów wspomniana w żartobliwym poemacie J.R.R. Tolkiena Errantry (1933). W utworze występują jako istoty dzikie i nieco groteskowe, będące elementem fantastycznego bestiarium stworzonego na potrzeby wiersza. Tolkien nie podał żadnych szczegółów dotyczących ich wyglądu, pochodzenia ani historii. Nazwa Dumbledor ma źródło w dialekcie angielskim i…
Dunharrow
Dunharrow – starożytna górska twierdza-schronienie w krainie Rohan, położona w dolinie Harrowdale u stóp Dwimorbergu w Górach Białych. Dostęp do niej prowadził krętą, serpentynową drogą wzdłuż stromych klifów, strzeżoną przez rzędy wielkich, okrągłych kamieni w kształcie postaci ludzkich. Na szczycie znajdowała się rozległa, dobrze nawodniona alpejska równina, mogąca pomieścić obóz…
Cirith Ungol
Cirith Ungol – przełęcz w Ephel Dúath, Górach Cienia wyznaczających zachodnią granicę Mordoru. Nazwa w sindarinie oznacza „Przełęcz Pająka”. Była rzadko uczęszczanym przejściem, prowadzącym z Ithilien do Mordoru. W roku 2000 Trzeciej Ery przełęcz została wykorzystana przez Króla-Czarnoksiężnika, wodza Nazgûli, który wraz ze swymi siłami wtargnął przez nią do Gondoru…
Corsairs
Corsairs – korsarze z Umbaru, piraci i najeźdźcy morscy Śródziemia, działający głównie w Trzeciej Erze. Ich flota złożona z dromondów o czarnych żaglach siała postrach na wybrzeżach Gondoru i sąsiednich krain. Umbar został założony w Drugiej Erze przez Númenorejczyków, lecz po Upadku Númenoru część ocalałych, zwłaszcza tzw. Czarni Númenorejczycy, uległa…
Crébain
Crébain – wielkie czarne ptaki, przypominające kruki, zamieszkujące w Trzeciej Erze głównie Dunland oraz okolice Lasu Fangorn. Ich nazwa w języku sindarińskim oznaczała po prostu „kruki”. Uważane były za złowrogie stworzenia, często działające jako słudzy i szpiedzy Mrocznych Mocy. Podczas Wojny o Pierścień Crébain były wykorzystywane do zwiadu – m.in.…
Denethor I
Denethor I – dziesiąty namiestnik Gondoru z rodu Dúnedainów. Sprawował urząd od 2435 do 2477 roku Trzeciej Ery. Za jego rządów Sauron sprowadził do walki nową rasę orków – Uruk-hai – którzy w 2475 roku najechali Ithilien i zdobyli Osgiliath. Syn namiestnika, Boromir (ojciec Denethora II), poprowadził armię Gondoru, odbił…
Dáin I
Dáin I (ur. 2440, zm. 2589 Trzeciej Ery) – krasnoludzki król Gór Szarych z rodu Durina. Objął tron w roku 2585 Trzeciej Ery, dziedzicząc władzę nad potężnym i bogatym królestwem krasnoludów w tej części północy. Za jego panowania na Góry Szare spadło zagrożenie ze strony smoków, które przybyły z dzikich…
Cerin Amroth
Cerin Amroth – wzgórze w sercu Lothlórien, nazwane od króla Amrotha, który w Drugiej Erze miał tu swoją siedzibę. Według pieśni elfów Amroth, ogarnięty żalem po utracie ukochanej Nimrodel, rzucił się ze statku i utonął w morzu. W Trzeciej Erze wzgórze porośnięte kwiatami elanor i niphredil stało się miejscem pamięci…
Cirith Gorgor
Cirith Gorgor – „Nawiedzona Przełęcz” w północno-zachodniej części Mordoru, stanowiąca główne wejście do tej krainy. Było to największe i najlepiej strzeżone przejście do Mordoru, położone pomiędzy pasmami Ered Lithui i Ephel Dúath. Przełęcz zabezpieczała Czarna Brama (Morannon) oraz dwie potężne strażnice zwane Wieżami Zębów (Carchost i Narchost). Fortyfikacje te zbudowano…
Bolg
Bolg – przywódca orków z północnych Gór Mglistych, syn Azoga, zabitego przez Dáina II Żelazną Stopę w bitwie pod Azanulbizar (2799 r. Trzeciej Ery). Po śmierci ojca objął władzę nad plemionami orków w tej części Śródziemia. W 2941 roku T.E. Bolg poprowadził wielką armię orków i wargów przeciwko ludziom z…
Boromir
Boromir – Dúnadan z rodu namiestników Gondoru, najstarszy syn Denethora II i starszy brat Faramira. Urodził się w 2978 roku Trzeciej Ery i odznaczał się wysokim wzrostem, urodą oraz wielką odwagą. W 3018 roku T.E. poprowadził obronę Osgiliath przed siłami Saurona. Po proroczym śnie, który podzielił z Faramirem, udał się…
Celebrían
Celebrían – elfia księżniczka z Lothlórien, jedyna córka Celeborna i Galadrieli. Pod koniec I wieku Trzeciej Ery poślubiła Elronda Półelfa z Rivendell. Mieli troje dzieci: bliźniaków Elladana i Elrohira oraz córkę Arwenę. W roku 2509 Trzeciej Ery, podczas podróży z Rivendell do Lothlórien, orszak Celebrían został zaatakowany przez orków w…
Celebrimbor
Celebrimbor – książę Noldorów z rodu Fëanora, syn Curufina i wnuk Fëanora. Urodzony w Wiekach Gwiazd, brał udział w wydarzeniach Pierwszej Ery, m.in. w Wojnie o Klejnoty. Po Wojnie Gniewu osiadł w Eregionie i w roku 750 Drugiej Ery został przywódcą bractwa Gwaith-i-Mírdain, „bractwa elfich kowali”. Celebrimbor zasłynął jako najwybitniejszy…
Caras Galadon
Caras Galadon – stolica elfiego królestwa Lothlórien, zwana „miastem drzew”. Zbudowana została w sercu ogromnego gaju srebrzystych mallornów, otoczonego potężnym murem. Miasto składało się z licznych telain – domów na drzewach, wzniesionych wysoko w konarach. Była to siedziba Galadrieli i Celeborna, najwyższych władców elfów, którzy pozostali w Śródziemiu w Trzeciej…
Carcharoth
Carcharoth – wilk z Angbandu, zwany również Anfauglir („Szczęki Pożerające”), najpotężniejszy z wilków Pierwszej Ery. Jego imię w języku sindarińskim oznacza „Czerwona Paszcza”. Został wychowany przez Morgotha na strażnika bram Angbandu i nigdy nie opuszczał swojego posterunku. Podczas Poszukiwania Silmarila ugryzł Berena, odgryzając mu dłoń, w której znajdował się Silmaril.…
Celeborn
Celeborn – sindarski książę z rodu Doriathu, krewny króla Thingola, późniejszy władca elfiego królestwa Lothlórien. W Pierwszej Erze Słońca poślubił Galadrielę z rodu Noldorów; ich jedynym dzieckiem była Celebrían. Po Upadku Beleriandu zamieszkał z żoną w Lindonie, a około VIII wieku Drugiej Ery osiedlił się w Eregionie, królestwie elfich kowali.…
Belegost
Belegost (sindar. „Potężna Forteca”; khuzdul: Gabilgathol, także Mickleburg) – jedno z dwóch wielkich królestw krasnoludów w Górach Błękitnych, obok Nogrodu, założone w Erze Gwiazd. Jego mieszkańcy należeli do najbardziej utalentowanych kowali i kamieniarzy w Śródziemiu; to oni jako pierwsi krasnoludowie wykuwali kolczugi. Krasnoludy z Belegostu utrzymywały kontakty handlowe z Sindarami,…
Barrow Downs
Barrow-downs (Wzgórza Kurhanów) – rozległe wzgórza położone na wschód od Shire i Starego Lasu. Pokryte trawą, bez drzew i wód, usiane były kopulastymi kurhanami, często otoczonymi lub zwieńczonymi kamiennymi monolitami. Uważane były za jedno z najstarszych miejsc pochówku ludzi w Śródziemiu i otaczane czcią przez Dúnedainów z Arnoru. W czasie…
Black Riders
Czarni Jeźdźcy (Black Riders) – jedno z określeń Nazgûli, dziewięciu upiorów pierścienia, najpotężniejszych sług Saurona. Byli to dawniej ludzie, władcy i czarownicy, którym w Drugiej Erze zostały dane Dziewięć Pierścieni Władzy. Moc pierścieni stopniowo podporządkowała ich całkowicie Sauronowi, czyniąc nieśmiertelnymi, ale pozbawionymi własnej woli. W Trzeciej Erze występowali najczęściej jako…
Bifur
Bifur – krasnolud z rodu Durina, członek kompanii Thorinai Dębowej Tarczy podczas wyprawy do Ereboru w 2941 roku Trzeciej Ery. Wraz z braćmi Bomburem i Bofurem dołączył do wyprawy zorganizowanej przez Gandalfa i Thorina. Bifur uczestniczył w podróży przez dzikie krainy Śródziemia, w oblężeniu Samotnej Góry oraz w wydarzeniach prowadzących…
Azaghâl
Azaghâl – król krasnoludzkiego królestwa Belegostu w Górach Błękitnych podczas Pierwszej Ery. Jego lud słynął z wykuwania najlepszych ostrzy i kolczug, szczególnie odpornych na smoczy ogień. Podczas Nirnaeth Arnoediad („Bitwy Niezliczonych Łez”, 472 rok Pierwszej Ery) krasnoludy Belegostu jako jedyne były w stanie stawić czoła smokom Morgotha. Azaghâl poprowadził swój…
Avari
Avari („Niechętni”) – elfy, które w Czasie Przebudzenia nad Cuiviénen odmówiły udziału w Wielkiej Podróży do Amanu, kiedy Valarowie wezwali Pierworodnych do Nieśmiertelnych Krain. W przeciwieństwie do Eldarów, którzy podjęli wędrówkę na Zachód, Avari pozostali w Śródziemiu. Avari nie posiadali scentralizowanej organizacji politycznej – nie budowali wielkich miast i nie…
Avallónë
Avallónë – port i główne miasto elfów Telerich na wyspie Tol Eressëa, położonej w Zatoce Eldamaru w Amanie. To właśnie tam Teleri nauczyli się sztuki budowy okrętów i stamtąd po raz pierwszy wypłynęli do wybrzeży Eldamaru. W Drugiej Erze Avallónë było miejscem, z którego Elfy Morskie najczęściej żeglowały do Númenoru,…
Aulë
Aulë – jeden z Valarów, zwany „Kowalem” i „Stwórcą Gór”. Był mistrzem wszelkiego rzemiosła, sztuki obróbki metali i kamieni szlachetnych oraz kształtowania materii Ardy. To on wykuł Lampy Valarów, a także naczynia, w których umieszczono Słońce i Księżyc. Aulë jest czczony przez krasnoludy jako Mahal („Stwórca”), gdyż z jego myśli…
Balin
Balin (2763–2994 T.E.) – krasnolud z rodu Durina, członek Kompanii Thorina Dębowej Tarczy podczas wyprawy do Ereboru w 2941 roku. Urodził się w Królestwie pod Górą, lecz w 2770 roku wraz z innymi krasnoludami został wypędzony przez smoka Smauga. Brał udział w Wojnie Krasnoludów z Orkami (2793–2799), a w 2841…
Barad-dûr
Barad-dûr („Mroczna Wieża”, ork. Lugbúrz) – twierdza Saurona w Mordorze, wzniesiona po pierwszym tysiącleciu Drugiej Ery dzięki mocy Jedynego Pierścienia. Była największą i najpotężniejszą warownią Śródziemia w Drugiej i Trzeciej Erze, stanowiąc centrum imperium Władcy Ciemności. W latach 3434–3441 Drugiej Ery została oblężona przez siły Ostatniego Sojuszu Elfów i Ludzi.…
Bard the Bowman
Bard Łucznik (Bard the Bowman, zm. 2977 T.E.) – człowiek z Esgaroth, potomek Giriona, ostatniego pana Dale przed zniszczeniem miasta przez smoka Smauga. Był znany jako wybitny łucznik, ponury i poważny w charakterze. W 2941 roku Trzeciej Ery, podczas ataku Smauga na Esgaroth, Bard zabił smoka czarną strzałą, trafiając w…
Atani
Atani („Drugorodni”) – ogólna nazwa ludzi w języku quenyi, przeciwstawiana elfom – Eldarom, czyli Pierworodnym. Termin odnosił się do całej rasy śmiertelników, którzy pojawili się we wschodnim Śródziemiu w czasie Pierwszej Ery, po wschodzie Słońca. Noldorowie stosowali to miano także w odniesieniu do Trzech Domów ludzi, którzy przybyli do Beleriandu…
Arda
Arda – w języku quenyi nazwa całego świata stworzonego przez Ilúvatara i ukształtowanego przez Valarów. Obejmuje zarówno krainy śmiertelnych (Śródziemie), jak i Nieśmiertelne Krainy (Aman). W szerszym ujęciu Arda stanowi część Eä – całego Wszechświata powołanego do istnienia w Muzyce Ainurów. W jej granicach rozgrywają się wszystkie opowieści opisane przez…
Apanónar
Apanónar („Ci, którzy przyszli później”) – elficka nazwa ludzi, drugiej z ras Dzieci Ilúvatara. Narodzili się w krainie Hildórien, we wschodnim Śródziemiu, gdy po raz pierwszy wzeszło Słońce. Określenie to podkreśla, że ludzie pojawili się na Ardzie później niż Pierworodni – elfy. Wcześniej świat zamieszkiwały już inne rasy: krasnoludy, entowie,…
Angmar
Angmar – królestwo Czarownika z Angmaru, utworzone w 1300 roku Trzeciej Ery w północnej części Gór Mglistych, ze stolicą w Carn Dûm. Jego mieszkańcami byli głównie orkowie i dzicy ludzie z Ettenmoors, podporządkowani władzy swego pana. Władcą Angmaru był Król Czarownic, przywódca Nazgûli i najpotężniejszy sługa Saurona. Przez blisko siedem…
Angband
Angband („Żelazne Więzienie”) – wielka twierdza i zbrojownia Morgotha (Melkora), wzniesiona na północy Beleriandu w czasach Ciemności po zniszczeniu Lamp Valarów. Początkowo stanowiła podporządkowaną fortecę dla głównej siedziby Melkora w Utumno. Po zniszczeniu Utumno w Pierwszej Erze Gwiazd Angband pozostał w ukryciu, dowodzony przez Saurona. Po ucieczce Morgotha z Amanu,…
Andúnië
Andúnië („Zachód Słońca”) – jedno z najstarszych i najważniejszych miast Númenoru, położone w najbardziej wysuniętej na zachód części wyspy. Było główną przystanią Númenorejczyków i jednym z centrów ich kontaktów z Valinorem. Mieszkańcy Andúnië uchodzili za najwierniejszych dawnym tradycjom i przyjaźni z Eldarami. Z rodu panów Andúnië wywodzili się późniejsi Wierni,…
Asëa Aranion
Asëa Aranion („Liść Królów”) – roślina o właściwościach leczniczych, znana wśród ludzi częściej pod nazwą athelas (sind.) lub Królewski Liść (westron). Według tradycji została przywieziona do Śródziemia przez Númenorejczyków i odznaczała się szczególną mocą w rękach prawowitych królów z ich rodu. Zioło posiadało działanie uspokajające i oczyszczające, a w odpowiednich…
Ancalagon
Ancalagon Czarny (Ancalagon the Black) – najpotężniejszy ze Skrzydlatych Smoków, stworzony przez Morgotha w jamach Angbandu podczas Pierwszej Ery. Jego imię oznacza „pędzące paszcze”. Ancalagon był pierwszym smokiem latającym i największym z całej swej rasy. Po raz pierwszy został wypuszczony na świat podczas Wojny Gniewu (545–587 rok Pierwszej Ery), gdzie…
Aglarond
Aglarond – wielkie jaskinie położone pod Helmowym Jarem, w pobliżu twierdzy znanej jako Rogaty Gród (Hornburg), będącej główną warownią Rohirrimów w zachodniej części Rohanu. Podczas Wojny o Pierścień w Rogatym Grodzie stoczono bitwę, w której wojska króla Théodena odparły armię Sarumana. Sama nazwa Aglarond pochodzi z sindarinu i oznacza „Lśniące…
Hobbit Scenariusz Lekcji 6
You must be logged in to view this content.
Hobbit Scenariusz Lekcji 7
You must be logged in to view this content.
Hobbit Scenariusz Lekcji 8
You must be logged in to view this content.
Hobbit Scenariusz Lekcji 9
You must be logged in to view this content.
Hobbit Scenariusz Lekcji 10
You must be logged in to view this content.
Hobbit Scenariusz Lekcji 11
You must be logged in to view this content.
Hobbit Scenariusz Lekcji 12
You must be logged in to view this content.
Hobbit Scenariusz Lekcji 13
You must be logged in to view this content.
Hobbit Scenariusz Lekcji 14
You must be logged in to view this content.
Hobbit Scenariusz Lekcji 15
You must be logged in to view this content.